Ιδρύθηκε ουσιαστικά το 1899 ως «Όμιλος Φιλομούσων» με σκοπό του την εθνική διαμόρφωση και διάπλαση των σκλαβωμένων τότε Ελλήνων της Μακεδονίας.

1899-1907 Τα πρώτα χρόνια

Μεταξύ των πρώτων μελών και ιδρυτών του Ομίλου υπήρξαν οι κ.κ. Γρηγοριάδης, Χάλας, Τσιατσιαπάς, Ξανθίδης, Κοντορέπας, Τσακιράκης, αδελφοί Μάνου, αδελφοί Καλού, αδελφοί Ζουμετίκου, Οικονόμου, Μπάλλας, Διβόλης, Δίγκας, Καμπίτογλου, Δημάδης, Μωραιτόπουλος κ.ά.

Ο Όμιλος ήταν από τα λίγο εκείνα σωματεία στα οποία μετά δυσκολίας μπορούσε να γίνει κανείς μέλος!..

Για να γινόταν κάποιος μέλος απαιτούνταν μυστική ψηφοφορία των μελών!.. Την εποχή άλλωστε εκείνη εθεωρείτο τιμή να ανήκει κανείς στον «Όμιλο Φιλομούσων». Τότε ο Όμιλος προσπαθούσε ιδιαίτερα και για την ανεύρεση πόρων.

Στις 12 Φεβρουαρίου 1900, ο Όμιλος έδωσε την πρώτη παράσταση στο τότε Παρθεναγωγείο με θέμα «Σαμψών και Δαλιδά». Για να γίνει αυτή η παράσταση εργάστηκαν όλοι οι τότε παράγοντες και οι πρώτοι ερασιτέχνες ηθοποιοί!..

Οι πρώτοι πόροι του ομίλου υπήρξαν από τους γενναίους εράνους των μελών του. Τον Μάρτιο του 1900 ιδρύθηκε το μουσικό τμήμα του Ομίλου και ως πρώτος προπονητής, προσφέρθηκε ο Αθ. Μάνος, ο οποίος εργάστηκε με μεγάλο ζήλο κατά τα πρώτα χρόνια. Αργότερα προσλήφθηκαν και οι μουσικοδιδάσκαλοι Σήμας και Πέργουλας.

Στις 22 Ιουλίου του 1902, ο Όμιλος έδωσε την πρώτη του συναυλία στην αίθουσα Ολύμπια, η οποία και πέτυχε απόλυτα.

Το 1908 ο γιος του τότε δημάρχου Χαμδή Βέη διοργάνωσε την μεγάλη γιορτή της πόλης. Στην γιορτή αυτή έλαβε μέρος και ο σύλλογος «Φιλομούσων», ο οποίος με μανδολινάτα αντιπροσώπευε την ελληνική κοινωνία.

Ο Όμιλος για να ικανο­ποιήσει τον ενθουσιασμό των αθλητών του ίδρυσε και ναυτικό τμήμα. Οι αθλητές – κολυμβητές ξεντύνονταν στην αίθουσα του θεάτρου «Ζευς» και έπεφταν στην ανοιχτή θάλασσα η οποία ήταν απέναντι από τα γραφεία τους. Οι κολυμβητές τότε διακρίνονταν ιδιαίτερα και πήραν μέρος σε πολλές επίσημες εκδηλώσεις.

Από τις πρώτες μέρες της ιδρύσεώς του ο Όμιλος και πριν ακόμα ενισχυθεί οικονομικά διοργάνωνε συ­χνά εκδρομές στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης. Οι εκδρομές αυτές είχαν σκοπό την αναψυχή, αλλά προοριζόταν να φέρνουν τον αδελφικό χαιρετισμό των Ελλήνων της Θεσσαλονίκης προς τους Έλληνες της υπαίθρου. Εκδρομές γινότανε προς την Μακεδονία. Επίσης διοργάνωνε τακτικές εκδρομές προς το Ασβεστοχώρι, τον Χορτιάτη, τα υδρόλουστα προπύλαια της Χαλκιδικής, στα Βασιλικά κ.α.

Σκοπός των εκδρομέων ήταν να γνωρίσουν τα θέλ­γητρα της Μακεδονικής Πα­τρίδας με τα πυκνά δάση, τα κρύα νερά της, τους γαλάζιους ορίζοντες, τα αρ­χαία μνημεία της... Ακόμη ο Όμιλος διοργάνωσε και εκδρομές ατμοπλοϊκώς στο Λιτόχωρο και Κατερίνη και έλαβε μέρος στην μεγάλη σιδηροδρομική εκδρομή του 1907 κατά την οποία σύσσωμος ο Ελληνισμός των Θεσσαλονικέων, της Κοζά­νης, του Μοναστηρίου, συναντήθηκε στη Βέροια. Το τμήμα όμως το οποίο παρέσυρε όλα σχεδόν τα μέλη του Ομίλου ήταν το ποδοσφαιρικό.

Το πότε μπήκε το ποδό­σφαιρο στην Θεσσαλονίκη είναι άγνωστο. Πάντως από τις αφηγήσεις των παλιών η εμφάνιση του ποδοσφαίρου στην πόλη έγινε πιθανότατα από τους αδελφούς Καούκη, οι οποίοι μαζί με τους Κόβου, Τιάνο και άλλους, ίδρυσαν την «ΟΥΝΙΟΝ ΣΠΟΡΤΙΒ» η οποία αποτε­λούνταν βασικά από ξένους.

Ο Όμιλος «Φιλομούσων» είχε φτιάξει τότε ισχυρή ο­μάδα και ήταν το φόβητρο εκείνη την εποχή! Την πο­δοσφαιρική ομάδα αποτε­λούσαν οι Πίνδος, Τορνιβούκας, Παπαβασιλειου, Τέγος, Καλός, Βαπόρης, Σαμαράς. Κοσμόπουλος, Σωτηριάδης, Καραγκουνιδης, Λιοντας, Διβόλης, Άμποτ, Χρυσίδης κ.α. Οι προπονήσεις της ομάδος γινότανε μπροστά από τον χώρο του Παπαφείου.

Το 1905 στις 23 Απριλίου, ο Όμιλος για πρώτη φορά αντιμετώπισε σε επίσημο αγώνα την Ουνιόν Σπορτίφ την οποία και νίκησε με 3-0. Η ομάδα του Ομίλου είχε κυανόλευκη στολή.

Το 1906 ο Όμιλος ήταν στις δόξες του. Τότε κηρύχθηκαν οι διεθνείς Ολυμπιακοί Αγώνες των Αθηνών. Ο Όμιλος σκέφθηκε ότι σε αυτήν την παγκόσμια αθλητική οργάνωση έπρεπε να παρουσιαστεί και ο Ελληνισμός της Μακεδονίας. Έπρεπε να φανεί η εκπολιτιστική δύναμη και η υπεροχή του ελληνικού στοιχείου. Ο Όμιλος έστειλε στην Αθήνα την ποδοσφαιρική του ομάδα και ομάδα αθλητών, οι οποίοι, όμως, φορούσαν μαύρα ρούχα σε ένδειξη πένθους γιο τον αλύτρωτο Ελληνισμό!..

Οι αθλητές αναχώρησαν με τις ευχές του Ελληνισμού της Θεσσαλονίκης και έγιναν μάλιστα δεκτοί με ενθουσιασμό από το Δήμαρχο Βόλου και στην Αθήνα όπου τους επιφυλάχθηκε ιδιαίτερη υποδοχή.

Τους αθλητές συνόδευσε και η Φιλαρμονική του Συλλόγου Μοναστηρίου το πλοίο δε που μετέφερε τους αθλητές είχε σημαιοστολιστεί.

Η ποδοσφαιρική ομάδα του Ομίλου αγωνίστηκε με την ομάδα του Εθνικού Αθηνών (0-4) και των Άγγλων της Σμύρνης (0-9). Επειδή όμως η επιτροπή απέκλεισε τον Εθνικό έδωσε την τρίτη νίκη στην ομάδα των Φιλο­μούσων. Το βραβείο έφερε την υπογραφή του τότε δια­δόχου. Δυστυχώς το βραβείο αυτό καταστράφηκε στην πυρκαγιά του 1917.

Το 1906 ο Όμιλος βρισκόταν στο ζενίθ της δρά­σης του. Δυστυχώς, όμως, αθλητές και παίκτες έπεσαν στη συνέχεια στο βασικό παράπτωμα της φυλής μας... την διχόνοια!

Το 1907 ο Όμιλος διαλύθηκε... σταμάτησαν οι εκδρομές, το ποδόσφαιρο δε γυμναζόταν μεθοδικά, η ναυτική ομάδα διαλύθηκε. Παρατηρήθηκε διάσταση και διάσπαση μεταξύ των μελών κυρίως των παλαιών και νέων. Στη συνεχεία επακολούθησε η διάλυση της Φιλαρμονικής, της χορωδίας και επήλθε οικονομικός μαρασμός.

1908

Το 1908, που θεωρείται και έτος ιδρύσεώς του, μετονομάζεται σε «Γυμναστικός Μακεδονικός Σύλλογος» και το 1910 σε «Οθωμανικός Ελληνικός Γυμναστικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης Ο ΗΡΑΚΛΗΣ», σύμφωνα με το νέο περί σωματείων νόμο των Νεότουρκων. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι ο Σύλλογος έχει τα χρώματα της Ελληνικής σημαίας.

Η τεράστια εθνική δράση και παράδοση του Συλλόγου συνεχίζεται και στα επόμενα χρόνια. Κατά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από το τουρκικό ζυγό όλα τα τμήματα του τίθενται αμέσως στη διάθεση του Ελληνικού Στρατού.

Δημιουργείται ειδικό Σώμα οδοπεριπόλων από αθλητές και μέλη του Συλλόγου λόγω της ταυτόχρονης παρουσίας των Βουλγάρων, οι οποίοι δημιουργούν επεισόδια στην πόλη.

Πρώτος πρόεδρος υπήρξε ο γιατρός Μάλτος (1908-1909) και ακολούθησαν οι Ι. Κούσκουρας (1910-1911) , Ν. Κασάπης (1912-1916) και Δ. Στεφάνου (1917-1920).

Ο πρώτος κανονισμός αποτελούμενος από 36 άρθρα ψηφίστηκε στην γενική συνέλευση στις 29 Νοεμβρίου 1908.

Το 1915 ο Σύλλογος εισηγείται τη θεμελίωση του προσκοπισμού στη Θεσσαλονίκη, ερχόμενος σε επαφή με το Σ.Ε.Π. στην Αθήνα και καταρτίζοντας την πρώτη περιφερειακή επιτροπή στην πόλη.

Δυο πρωταθλητές του αναγνωρίζονται και τιμούνται ως ήρωες της πατρίδας.

Ο Γεώργιος Ιβάνωφ, πρωταθλητής Ελλάδας στην κολύμβηση, φορτωμένος με βόμβες έφθανε κολυμπώντας στα γερμανικά πλοία και τα ανατίναζε. Έγινε θρύλος και έμβλημα του αθλητή - αγωνιστή. Συνελήφθη με προδοσία και εκτελέστηκε από τους Γερμανούς.

Ο Γεώργιος Κατσανης, πρωταθλητής στίβου, συνταγματάρχης των καταδρομών, έπεσε ηρωικά στην Κύπρο, κατά την εισβολή του Αττίλα, αφού έγραψε σελίδες δόξας στον Άγιο Ιλαρίωνα.

Το παρόν

Σήμερα, ο Σύλλογος, σύμφωνα με τη μακρόχρονη παράδοσή του, συνεχίζει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή προσφοράς τόσο στον αθλητισμό όσο και στο κοινωνικό σύνολο της πόλης.

Στις δραστηριότητές του συμπεριλαμβάνονται τα επαγγελματικά τμήματα Ποδοσφαίρου, του Μπάσκετ και του Βόλεϊ, καθώς και τμήματα: Στίβου, Ξιφασκίας, Ποδηλασίας, Υδατοσφαίρισης, Κολύμβησης, Συγχρονι­σμένης Κολύμβησης, Πάλης, Πυγμαχίας. Τζούντο, Άρσης Βαρών, Χειροσφαίρισης, Μπάσκετ Γυναικών, Βόλεϊ Γυναικών. Συνολικά, δηλαδή, οι εν γένει δραστηριό­τητες του Συλλόγου περιλαμβάνουν 16 τμήματα. Εκτός. όμως, απ αυτά το τμήματα λειτουργούν φυτώρια - ακαδημίες με μεγάλη και αξιόλογη δραστηριότητα στο Βόλεϊ, Μπάσκετ και στο Ποδόσφαιρο. Οι προπονήσεις των ακαδημιών γίνονται στο ΚΑΤΣΑΝΕΙΟ γυμναστήριο (Βόλεϊ), στο ΙΒΑΝΟΦΕΙΟ γυμναστήριο (Μπάσκετ) και του Ποδοσφαίρου στο γήπεδα της Μίκρας και των Χορτατζήδων.

Το σύνολο των αθλητών που ασχολούνται με όλα τα ανωτέρω τμήματα, πλησιάζει τους 3000. Οι μοναδικές ιδιόκτητες γηπεδικές εγκαταστάσεις που διαθέτει ο ΗΡΑΚΛΗΣ στη περιοχή Χορτατζήδες περιλαμβάνουν ότι αποτελεί ένα σύγχρονο αθλητικό κέντρο, δύο κλειστά γυμναστήρια (ΙΒΑΝΟΦΕΙΟ, ΚΑΤΣΑΝΕΙΟ) χωρητικότητας 4000 θέσεων, γήπεδο ποδοσφαίρου, γήπεδα μίνι ποδοσφαίρου, ταρτάν στίβου με έξι διαδρομές, γήπεδα τένις, ανοιχτά γήπεδα μπάσκετ και πισίνα 25 μέτρων.

Στη περιοχή ης Μίκρας υπάρχουν ποδοσφαιρικά γήπεδα με χλοοτάπητα, χρησιμοποιούνται δε και από τα ερασιτεχνικά τμήματα του συλλόγου.

Εκτός από αυτά, ένα σύγχρονο γυμναστήριο πυγμαχίας λειτουργεί στη συμβολή των οδών Αγίου Δημητρίου και Μοιράρχου Κουφιτσα. προσφέροντας ένα σύγχρονο χώρο στο δυναμικό αυτό άθλημα. Εύκολα κάποιος μπορεί να καταλάβει το μεγάλο κοινωνικό έργο που προσφέρει ο Γ.Σ.ΗΡΑΚΛΗΣ στη Θεσσαλονίκη και την αθλούμενη νεολαία της πόλης, με τις χιλιάδες των αθλητών του και τις μοναδικές εγκαταστάσεις στις οποίες εξυπηρετούνται, καθώς υπάρχουν βέβαια και οι πρωταθλητές, όπως η χρυσή Ολυμπιονίκης Βούλα Πατουλιδου και η αργυρή Ολυμπιονίκης Τασούλα Κελεσίδου, αλλά η δημιουργία μέσα στην αθλητική κυψέλη του ΗΡΑΚΛΗ ολοκληρωμένων και χρήσιμων στην κοινωνία ανθρώπων.